Patrijs

Algemene informatie

De patrijs is een soort vogel die lijkt op een kip (Gallus gallus f. domestica). Een andere naam voor de patrijs is “veldhoen”. Dat komt omdat hij veel in velden leeft en omdat hij op de kip lijkt, die ook wel “hoen” en “hoender” genoemd wordt. Op basis van het hoender-uiterlijk van de patrijs kun je zeggen dat hij een hoenderachtige is. Een hoenderachtige is weer een vogel die hoort bij een grote groep van vogelsoorten die de hoenderachtigen heet. Naast de patrijs, alle kippenrassen (dierenrassen, bijvoorbeeld het Hollands kuifhoen, zijn door de mens gekweekte dieren) en alle kippensoorten (diersoorten, bijvoorbeeld het Sonnerathoen Gallus sonneratii, zijn niet door de mens gekweekt) zijn bijvoorbeeld ook de in Nederland levende fazant (Phasianus colchicus) en de kwartel (Coturnix coturnix) hoenderachtigen. En daar blijft het niet bij, want naast alle soorten en rassen patrijzen, kippen, fazanten en kwartels zijn ook alle soorten en rassen pauwen en kalkoenen hoenderachtigen. De groep der hoenderachtigen is dus qua soorten en rassen en hun lichaamsvormen, van de kleine en compacte kwartel tot en met de grote en lang-gestaarte blauwe pauw (Pavo cristatus) een hele veelzijdige groep.

De patrijs komt in het wild voor in Europa en Azië, van Ierland in het westen tot in Rusland in het oosten, en van Finland in het noorden tot in Iran in het zuiden. (Voor de lezers die denken: “Rusland ligt toch in Europa?”: jullie en wij hebben allebei gelijk, want Rusland ligt voor een deel in Europa en voor een deel in Azië.) Ook in Nederland komt de patrijs voor. Sinds de 19de eeuw komt de patrijs ook voor in Canada en de Verenigde Staten. In de twee laatstgenoemde landen werd de patrijs in die tijd, en daarna, in het wild uitgezet voor de plezierjacht. Sinds de jaren ’70 van de 20ste eeuw mogen er in beide landen geen wilde dieren van buiten Canada en de VS meer er in het wild worden uitgezet, om welke reden dan ook. Toch weten de patrijzen die daar zijn overgebleven zich er te handhaven. In Europa, Azië, Canada en de VS leeft de patrijs in natuurlijke graslanden, op akkers en in weilanden.

Ooit was de patrijs in heel zijn oorspronkelijke verspreidingsgebied een heel algemeen voorkomende vogelsoort in natuurlijke graslanden en in agrarische gebieden. Sinds de tweede helft van de 20ste eeuw is de patrijs in grote delen van zijn verspreidingsgebied zeldzaam geworden, of zelfs helemaal verdwenen. Er zijn daar verschillende oorzaken voor: overbejaging, het verdwijnen van struikgewas en andere schuilplaatsen op het platteland, de vervanging van graanakkers door maïsakkers (patrijzen eten wel graan, maar geen maïs) en het gebruik van landbouwgiffen ter bestrijding van insecten. Dit laatste is voor de patrijs een probleem, omdat jonge patrijzen alleen maar insecten eten, volwassen patrijzen zo nu en dan ook insecten nodig hebben en patrijzen voor hen dodelijk gif binnenkrijgen door het eten van zaden en kruiden waar gif op en in zit. De laatste tientallen jaren is het aantal patrijzen toegenomen op stukken agrarische grond waar er geen landbouwgiffen meer worden gebruikt (omdat er daar biologische landbouw wordt bedreven) en waar boeren in samenwerking met natuurbeschermingsorganisaties (bijvoorbeeld Vogelbescherming Nederland) weer struikgewas hebben geplant waar patrijzen in kunnen nestelen en schuilen. Echter, omdat deze maatregelen nog op relatief kleine schaal worden genomen neemt het aantal wilde patrijzen in Europa en Azië nog steeds af. Deze maatregelen op veel grotere schaal nemen is dus nodig om het uitsterven van de patrijs in Europa en Azië te voorkomen, en de aantallen wilde patrijzen te laten toenemen.